Cultuurverschillen in het gedrag van Accountants
Het gedrag van mensen is moeilijk te verklaren, laat staan volledig te voorspellen. Toch worden krampachtige pogingen gedaan om het gedrag van werknemers en professionals zo volledig mogelijk te begrijpen en te beheersen door middel van regels, procedures en andere richtlijnen. Dit proefschrift illustreert dat het gedrag van mensen niet simpelweg gestuurd en gecontroleerd kan worden door (meer van) zulke beheersingsmaatregelen. De effectieve toepassing van regels en codes (lees: het gedrag van mensen in overeenstemming met het gedrag dat over het algemeen geaccepteerd en verwacht wordt zoals dat in die regels is vastgelegd) is sterk afhankelijk van de persoonlijke en subjectieve interpretatie van dergelijke regels. Die interpretatie wordt gedreven door een complex samenspel van psychologische, contextuele en omgevingsfactoren (zie bijvoorbeeld Parsons en Shils 1951; Ajzen 1991; Elster 2007), waaronder internationale cultuurverschillen (zie onder meer Hofstede 1980; 2001 en House et al. 2004).
Deze studie toont dit aan door bestudering van de praktijk van professionals in een sterk gereguleerde beroepsgroep die onlangs haar zelfregulering heeft verloren doordat hun gedrag niet voldeed aan de verwachtingen van het maatschappelijk verkeer, ondanks het bestaan van een omvangrijke set van uitgebreide regels en normen: de internationale praktijk van controlerend accountants. Ik bestudeer hun praktijk in relatie tot één van de belangrijkste factoren die effect hebben op verschillen in gedrag: internationale cultuurverschillen. Dit is het effect dat de beroepsgroep juist probeert te voorkomen door middel van één set van wereldwijde regels en standaarden (bijvoorbeeld de ‘International Standards on Auditing’ van de IFAC, hierna: de ISA’s).271)
Eerder onderzoek toont aan dat deze culturele verschillen een duidelijk invloed hebben op het gedrag van accountants. Accountants zijn daarnaast ook een interessant studieobject in het licht van het algemene begrip van het gedrag van professionals en werknemers in andere kennisintensieve beroepen. Professionalisering speelt een steeds belangrijker rol in management en kennisintensieve bedrijven (zie bijvoorbeeld Alvesson 2004; Greenwood et al. 2005; Khurana 2008; Anderson 2009). Met andere woorden, de focus van dit proefschrift is de invloed van internationale cultuurverschillen op het professionele gedrag van accountants. Met dit onderzoek draagt dit proefschrift niet alleen bij aan een beter inzicht in de internationalisering van het accountantsberoep en het effect van cultuur op het gedrag van professionals in de context van een specifiek beroep. Het laat daarnaast zien dat gedrag en de toepassing van regels sterk beïnvloed wordt door de persoonlijke en subjectieve interpretatie van degene die deze regels toepast. Onderzoek naar het effect van internationale cultuurverschillen op het gedrag van accountants is temeer van belang in relatie tot het streven van de wereldwijde accountantsorganisaties (in het algemeen aangeduid als de “Big 4”) naar een zo hoog mogelijke kwaliteit wereldwijd (zie bijvoorbeeld Cooper et al. 1998 en Mennicken 2008). Deze wereldwijde firma’s worden geconfronteerd met een veelheid aan internationale verschillen die een indirect effect hebben op het beroep (zoals verschillen in wet- en regelgeving, verslaggevingsystemen en -praktijken, structuur van de kapitaalmarkt, corruptie, etcetera). Lees verder
271) De doelstelling van de IFAC (International Federation of Accountants) is, onder andere, “versterking van de wereldwijde accountantsberoepsgroep (…) door de uitvaardiging en het bevorderen van denaleving van hoge kwaliteit professionele normen” en “de bevordering van het leveren van kwalitatief hoogwaardige diensten door alle leden van de wereldwijde accountantsberoepsgroep “(vrij vertaald van IFAC 2009: 4-5).
